شناخت شخصیت افراد با روانشناسی خودرو -قسمت اول

پنجشنبه, ۱۷ مرداد ۱۳۹۸، ۱۱:۰۹ ق.ظ

«تیپ های شخصیتی و رفتار رانندگی»

مقدمه

از نقطه نظر بازاریابی، خرید خودرو، یک انتخاب ساده برای مشتری نیست و به راحتی می توان رد پای آثار شخصیتی او را در آن دید. در واقع با مطالعه رفتار مصرف کننده و شناخت ویژگی‌های شخصیتی هر فرد (به عنوان یک مشتری یا شهروند)، رفتار غالب او در رانندگی قابل پیش‌بینی است. بر اساس مطالعات انجام شده درباره خودروها، در کشورهایی که تنوع خودرو در آن زیاد است، خودروهایی که افراد انتخاب می کنند به خوبی بیانگر نوع شخصیت آنها است زیرا افراد در هنگام انتخاب بر اساس شخصیت خودروها آن را انتخاب می کنند. محققان به تازگی دریافته اند که انسانها به صورت ناخودآگاه ساختارهای شخصیت خود را به خودروها ارتباط می دهند و معتقدند خودروهایی با صفحات مشبک بزرگتر و چراغ های باریک تر، خودروهایی پرخاشگر و سلطه جو هستند در حالی که خودروهایی با شیشه های جلویی بزرگ، صورت هایی کودکانه و شاد دارند.

همین ویژگی های روانی و شخصیتی انسانها یکی از مهمترین عوامل مؤثر در وقوع تصادفات و جرایم غیرعمدی ناشی از تخلفات رانندگی به حساب می آید. مسلماً پی بردن به ارتباط حالتهای روانی و زمینه های روانشناختی با تخلفات رانندگی، می تواند در پیشگیری و یا حداقل کاهش این معضل مفید واقع شود و در این بین، تولیدکنندگان، محققان بازار و مدیران بازاریابی شرکتها می توانند از دیدگاه مارکتینگ، سهم و نقش فراوانی در بهبود اوضاع و توسعه فرهنگی رانندگی در کشور داشته باشند هرچند در نگاه اول ممکن است کمی بعید به نظر برسد. از این رو، در این مطالعه تلاش می شود تا به ارتباط میان رفتار و شخصیت فرد به عنوان مشتری خودرو و پارامترهای تاثیرگذار بر انتخاب او (مانند روانشناسی رنگ و یا تیپ خودرو و تاثیر آن بر تصمیم خرید فرد) پرداخته شود. اما در حین تحقیق و گردآوری مطلب برای این مقاله، جذابیت روانشناسی خودرو و رفتارهای رانندگی، مرا مجبور و تشویق به ورود به بحث های خارج از مقوله بازاریابی نمود. بنابراین بد ندیدم که نیم نگاهی نیز به رفتار رانندگی و هنجارشکنی های اجتماعی در این خصوص انداخته و دنبال مطالب و مستندات تایید کننده "رابطه میان تاثیر نوع خودرو (به لحاظ طراحی، رنگ و سایز) و رفتار رانندگی" باشم. مثلا آیا نوع و تیپ خودرو بر رفتار شخص راننده تاثیر می گذارد؟ (به عنوان مثال متقاضیان خودروی L90، محتاط، پا به سن گذاشته و آرام هستند) و یا اینکه این فرد است که به خودرو شخصیت می دهد؟ (مثلاً اگر فرد، خودروی پژو 405 و یا پرشیا را انتخاب می کند باید مانند اساتید دانشگاه و یا مسئولین و مدیران سنتی رفتار کند).

تیپ های شخصیتی و رفتار رانندگی

در دنیای به شدت متغیر و بی ثبات امروزه، حفظ شخصیت خود و برجای گذاشتن تاثیرات مثبت بر جامعه و افراد آن، موضوع بسیار مهمی است. سبک و سیاق رفتار ما در اجتماع– مانند چگونه راه رفتن و صحبت کردن- همه چیز را در مورد شخصیتمان بازگو می کند. انتخاب دوستان، نوع وسایل رفاهی و حتی طرز پوشش نیز جزئیات شخصیتی افراد را به خوبی منعکس می کند. به طور مشابه، نوع خودرویی هم که انتخاب می کنیم و شیوه رانندگی می تواند ابعاد مهمی را از رفتار اجتماعی مان به دیگران نشان دهد. تام واندربیت، نویسنده کتاب «ترافیک؛ آنچه رانندگی درمورد شخصیت ما می‌گوید» در کتاب خود می‌نویسد:

«باتوجه به اینکه بسیاری از ما زمان بیشتری را در ترافیک می‌گذرانیم تا در کنار خانواده و صرف غذا، ارزشش را دارد که کمی عمیق‌تر به این تجربه نگاه کنیم»

اما تحقیقات بسیار زیادی نیز در خصوص بررسی تیپ های شخصیتی افراد و نوع خودروی انتخابی آنها انجام پذیرفته است. نتایج این مطالعات مختلف نشان می دهد که میان تیپ‌های شخصیتی مختلف و رفتارهای رانندگی افراد، رابطه‌ معناداری وجود دارد. این پژوهش ها بیانگر این نکته هستند که بین رفتار رانندگی و عامل شخصیتی وظیفه‌شناس رابطه‌ معکوس وجود دارد و این بدان معناست که هر چه ویژگی شخصیتی وظیفه‌شناس در افراد بیشتر باشد احتمال انجام رفتار پرخطر رانندگی پایین‌تر می‌آید. عامل وظیفه شناسی با ویژگی‌هایی چون نظم و ترتیب، تمایل به پیشرفت، خویشتن‌داری، محتاط بودن، درستکاری، آینده‌نگری و خوش قولی همراه است. بنابراین کسانی که در این عامل نمره‌ بالاتری کسب می‌کنند، دارای ویژگی فوق هستند و از آنها انتظار می‌رود که قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی را رعایت کنند. همچنین نتایج این بررسی، ارتباط منفی و معکوس میان سن با رفتار رانندگی را نشان داد و این بدان معناست که رانندگان جوان، فاقد دانش لازم هستند و این امر ممکن است خطراتی برای آنها ایجاد کند ضمن اینکه بین تعداد تصادفات با تخلفات رانندگی رابطه‌ مثبت و معنی‌داری وجود دارد و مبین این است که افرادی که تصادفات بیشتری دارند تخلفات رانندگی بیشتری نسبت به بقیه از خود نشان می‌دهند.

شعار معروف تیلمن و هابز^{^[1]} این است که «یک فرد به همان طریقی رانندگی می‌کند که زندگی می‌کند»، می‌تواند حاوی نکات فوق‌العاده مهمی در زمینه تاثیرات اجتناب ‌ناپذیر ویژگی‌های شخصیتی بر رفتار رانندگی باشد. اخیراً با افزایش توجه افراد به اتومبیل، رفتارهای عجیبی از بعضی رانندگانی که سعی دارند با اتومبیل یا شیوه رانندگی خود، نظر دیگران را جلب کنند، سر می‌زند. آنها معمولاً با زیر پا گذاشتن قوانین رانندگی و تخطی از مقررات وضع شده همچون سرعت و سبقت غیر مجاز، استفاده از سیستم صوتی پرقدرت، شیشه‌ های دودی و تیره، لامپ ‌های پرنور غیر مجاز، نصب بوق‌ های گوشخراش و انجام حرکات نمایشی، سعی بر جذب افراد خاص و جلب توجه اطرافیان دارند، اما این کار نه‌ تنها جذاب و شاهکار نیست بلکه نشانه ضعف فرهنگی و عدم کنترل فردی نیز به شمار می‌رود. برخلاف تصور این افراد، احترام به قانون و مقررات رانندگی و رعایت آنها، نوعی هنر است که موجب اعتبار شخصیت این رانندگان نزد دیگران می گردد. بی تردید نحوه رانندگی با اتومبیل، بیش از ظاهر و مدل آن، می تواند فرهنگ و سطح اجتماعی فرد را نمایان سازد زیرا؛

«چگونگی رانندگی با اتومبیل، به خوبی نشان دهنده وجوه مختلف شخصیتی، رفتاری و درک یک انسان است»

بر اساس پیش بینی سازمان بهداشت جهانی (2010)، تلفات ناشی از تصادفات رانندگی از نهمین عامل، به سومین عامل در دهة آینده خواهد رسید که عامل انسانی، 60 درصد و با مشارکت سایر عوامل، 95 درصد در بروز تصادفات نقش خواهد داشت. ایران یکی از کشورهایی است که بیشترین موارد تخلفات منجر به تصادفات را دارد و از حیث تلفات، رتبه دوم را در بین 190 کشور جهان دارد. در کشور ژاپن به ازای هر 10 هزار خودرو، سالانه 5/1 نفر جان خود را بر اثر تصادفات رانندگی از دست می دهند در حالیکه در کشور ما به ازای هر 10هزار خودرو، 23 نفر جان خود را از دست می دهند. بخشی از نابسامانی های روانی که با موضوع رعایت یا رعایت نکردن آداب صحیح رانندگی ارتباط نزدیک تر دارد، نابسامانی های شخصیتی خوشه «ب» است که شامل نابسامانی های شخصیت؛ «مرزی»، «ضد اجتماعی»، «خود شیفته» و «نمایشی» (هیستریونیک) می شود.

از ویژگی های شخصیت مرزی، احساس ملال و ناسرخوشی است که بیمار برای رفع آن می کوشد به دنبال ماجراجویی و کارهای پرهیجان برود. رانندگی سریع و جسورانه و زیر پاگذاشتن مقررات راهنمایی از کارهایی است که بیمار مبتلا به نابسامانی شخصیتی مرزی انجام می دهد. از آنجا که رفتارهای تکانشی و تحریک پذیری و تمایل به آسیب به خود در شخصیت های مرزی بالاست، این بیماران از نظر رانندگی، زمینه بروز مخاطرات فراوانی را برای خود و دیگران فراهم می کنند، پس شناخت و درمان آنها ضروری است.

مبتلایان به نابسامانی شخصیت ضد اجتماعی، به ایمنی و سلامت خود و دیگر مردم اهمیت نمی دهند، از قانون شکنی لذت می برند، آشغال خود را به وسط خیابان پرتاپ می کنند، تحریک پذیر و پرخاشگرند، با کوچکترین بهانه ای به سمت دیگری هجوم می برند و خودرویشان تبدیل به ارابه قتلی می شود که در خدمت انگیزه های تبهکارانه قرار می گیرد. عبور از چراغ قرمز، سبقت غیرمجاز، تخطی از سرعت قانونی، توهین به رانندگانی که قوانین راهنمایی را رعایت می کنند، رانندگی خلاف در خیابان های یکطرفه و ناسزاگویی به رانندگانی که مسیر مجاز را طی می کنند، از کوچکترین کارهایی است که رانندگان با شخصیت ضداجتماعی انجام می دهند. این رانندگان به احتمال زیاد با این رفتارهای ضداجتماعی، بیماری خود را به وضوح اعلام می کنند. زمانی که می خواهید از خودرو که راننده آن مشغول صحبت با تلفن همراه است و خط عبور را با سرعت کم و حرکات پیچ در پیچ، مسدود کرده است، سبقت بگیرید، با ممانعت راننده مواجه می شوید، این رفتار ضداجتماعی احتمالاً حکایت از ابتلای راننده به شخصیت ضد اجتماعی دارد. این افراد از خلاف ها و جرایم رانندگی خود احساس پشیمانی نمی کنند بلکه می کوشند آن را توجیه کنند.

در بین نابسامانی های شخصیتی دیگر، تمایل به جلب توجه و تحسین دیگران که شامل نوع و ظاهر خودرو نیز میشود، قابل ذکر است. افراد خودشیفته و دارای شخصیت نمایشی (هیستریونیک)، نیاز دارند با سوار شدن بر اتومبیلهای گرانقیمت و پرزرق و برق، توجه دیگران را به خود جلب کنند. شخصیت های نمایشی از آنجا که دوست دارند ماشینی که سوار می شوند، خیلی به چشم بیاید، به لوازم جانبی اتومبیل بیشتر از خود اتومبیل اهمیت می دهند. شخصیتهای نمایشی، در حد افراط برای اتومبیلشان لوازم جانبی تهیه می کنند، مثلا سیستم های صوتی خیلی کامل و ویژه ای روی ماشین نصب می کنند و یا شیشه های ماشین را با درصد بالایی دودی می کنند. گرچه این وضع را به همه موارد نمی توان تعمیم داد، اما احساس کوچکی و حقارت باعث می شود افراد بخواهند با توسل به جلوه ها و ظواهر سطحی، خود را توانا، معتبر و متمایز از دیگران نشان دهند. در غیر این صورت نیازی نیست که فردی که فقط در خیابان های شهر رانندگی میکند، یک هیولای شاسی بلند چهارچرخ متحرک را سوار شود. پژوهشی که بیش از 20 سال پیش در ایالات متحده آمریکا انجام گرفت، نشان داد بیشتر خریداران اتومبیل های پرزرق و برق کادیلاک و کرایسلر را سیاهپوستان تشکیل می دادند و بالاترین درصد خریداران اولدزموبیل که از نظر قیمتی در رده متوسط است، متعلق به وکلای دادگستری، اساتید و پزشکانی بود که از نظر امکان مالی و اعتبار اجتماعی در درجات به مراتب بالاتری نسبت به سیاه پوستان و دیگران بودند اما نیازی نمیدیدند بخواهند با اتومبیل گران و پرزرق و برق اعتباری برای خود دست و پا کنند.